Door Merijn Rengers en John Schoorl

Het moet begin 2008 zijn geweest dat de Nijmeegse politicus Toine van Bergen in het centrum van Zwolle de Gelderse PvdA-gedeputeerde - én de huidige staatssecretaris van landbouw - Co Verdaas tegen het lijf liep. Verdaas zat op een bakfiets, en achterop onder de snelbinders zat een vers stokbrood.

Van Bergen zei Verdaas – die indertijd nieuw was in de Gelderse politiek – vriendelijk gedag, daar in de Van Karnebeekstraat die van het NS-station richting het ziekenhuis loopt. De Nijmegenaar had in Zwolle een bijeenkomst bezocht van Solidara, de partij voor sociaal progressieven waar hij als afgesplitst SP-statenlid onderdak had gevonden.

‘Verdaas leek te schrikken,’ zegt Van Bergen nu. ‘Hij zei snel dat zijn vriendin daar woonde, en na een ongemakkelijk praatje ben ik naar het station doorgelopen. Ik heb er verder niet meer aan gedacht, totdat ik maanden later op de website van Gelderland tot mijn verbazing las dat Verdaas officieel in Zwolle woonde. Dat was gek, want de provinciewet schrijft voor dat een gedeputeerde hoort te wonen in de provincie waar hij het voor het zeggen heeft.’

Van Bergen besloot de provincie om opheldering te vragen. ‘We zijn nu jaren verder, en Verdaas is inmiddels op het Haagse pluche geland. Maar ik heb nog steeds geen antwoord op de vraag waarom de regels die wij aan burgers en politici opleggen, niet voor Co Verdaas leken te gelden,’ zegt Van Bergen, die na de statenverkiezingen van 2011 niet terugkeerde in de Gelderse politiek.

Buiten Gelderland kennen weinigen de affaire, die draait om twee zaken: de woonplaats van Verdaas en – daarmee samenhangend – zijn declaraties van reiskosten en ritten met de dienstauto van de provincie Gelderland.

Hoewel de provincie de zaak afdoet als afgekaart, en de Gelderse declaratieregels na het vertrek van Verdaas zijn aangescherpt, is zijn dossier als gedeputeerde nog allerminst afgerond. Daarvoor roepen zijn reiskostendeclaraties en de overzichten van de honderden ritten die hij in de provinciale Lexus of BMW met chauffeur maakte, te veel vragen op – zeker bij leden van de Gelderse oppositie.

Na Toine van Bergen werd ook de Gelderse PVV-fractievoorzitter Marjolein Faber door Verdaas zelf op het spoor gezet van de kwestie. In de aanloop naar verkiezingen van 2011 dronk de toen nog kersverse PVV-politica voorafgaand aan een verkiezingsdebat een kop koffie met de PvdA’er. Vlak voordat het duo de degens zou kruizen voor de camera’s van TV Gelderland, zei Verdaas tegen Faber: ‘Over mijn woonplaats hoef je niet meer te beginnen. Dat is allemaal geregeld.’  

‘Ik had geen idee waar Verdaas het over had,’ zegt Faber. ‘Maar het verbaasde me wel. Toen ik mij echt in de zaak ben gaan verdiepen, liet het me niet meer los.’

Faber kreeg onder meer toegang tot de rittenadministratie van de auto´s van de provincie, en kwam na drie middagen bladeren en turven tot de conclusie dat Co Verdaas zich in ruim drie jaar tijd 382 keer in Zwolle had laten ophalen en 352 keer daar had laten afzetten. Dat feit op zich was al zeer verbazingwekkend, vooral omdat de Gelderse gedragscode voor gedeputeerden stelt dat ‘het college kan bepalen dat in bijzondere gevallen van de dienstauto gebruik kan worden gemaakt voor woon-werkverkeer.’

‘Volgens mij kloppen er twee dingen niet. Als je officieel in Nijmegen woont, dan zijn ritjes naar Zwolle geen woon-werkverkeer. En als je honderden keren wordt gebracht en opgehaald, dan is er geen sprake van bijzondere gevallen, zoals de gedragscode stelt. Dan heb je gewoon een auto met chauffeur,’ zegt Faber.

Wie de door de PVV geïnventariseerde autoritten van Verdaas legt naast zijn reiskostendeclaraties, ziet nog iets opmerkelijks. Want Verdaas declareert tientallen keren reiskosten tussen Nijmegen en Arnhem die moeilijk verklaarbaar zijn.

Woensdag 6 april 2011: declaratie eigen vervoer Nijmegen-Arnhem en vice versa

Donderdag 7 april 2011, 9.30 uur opgehaald en 23.00 afgezet in Zwolle met dienstauto

Vrijdag 8 april 2011: : declaratie eigen vervoer Nijmegen-Arnhem en vice versa

En zo kwam Faber nog tientallen declaraties tegen waar zij vraagtekens bij heeft. ‘Een mens kan niet op twee plaatsen tegelijk zijn’, zegt Faber. ‘Niemand heeft mij kunnen uitleggen hoe het kan dat Verdaas ’s avonds in Zwolle wordt afgezet, en de volgende ochtend vanuit Nijmegen vertrekt. Misschien is er een verklaring voor, maar ik zie die niet.’

En dan zijn er de financiële aspecten. De vele ritjes naar Zwolle hebben bijna 30 duizend euro extra gekost, becijferde Faber

Ook compenseerde de provincie Verdaas (en de andere gedeputeerden) voor de fiscale bijtelling die het gevolg was van de vele ritten in de dienstauto. Kosten daarvan voor Gelderland: 110 duizend euro per jaar.

Zolang de kwestie niet is opgeheld, gaat Faber door, net als – aan de andere kant van het politieke spectrum - Toine van Bergen. Zo verschijnt ergens de komende weken een door de Gelderse PVV geïnitieerd en betaald integriteitsonderzoek naar Verdaas, dat Faber heeft laten uitvoeren ‘vanwege de weigerachtigheid van de provincie om deze zaak goed uit te zoeken.’

Faber huurde Kafi Integrity uit Veenendaal  in, het onderzoeksbureau van Ton Diepeveen, die eerder werkte voor Ernst & Young en zegt gespecialiseerd te zijn in integriteit van openbaar bestuur.  Zijn onderzoeksrapport is bijna af, en wordt onder meer naar Verdaas gestuurd voor wederhoor. 

En Toine van Bergen staat 17 december bij de Raad van State tegenover de provincie Gelderland – met als inzet de openbaarmaking van een ambtelijke quickscan over reiskostendeclaraties van onder meer Verdaas. De rechter in Arnhem bepaalde op 3 juli al dat Gelderland het stuk moest vrijgeven, maar de provincie ging in beroep omdat het stuk ‘persoonlijke beleidsopvattingen’ van ambtenaren zou bevatten.

Begin november was Co Verdaas bij de presentatie van het kabinet de grote onbekende. De voornaamste wapenfeiten van de 46-jarige gepromoveerde planoloog (‘Plannen laten zich niet plannen’) waren het feit dat hij in zijn jonge jaren had mee geschreven aan het PvdA-manifest NietNix, en zijn liefde voor muziek.

‘De meest rockende staatssecretaris die er is’ – zo werd Verdaas door de NOS geïntroduceerd bij het voorstellen van de bewindspersonen van het kabinet Rutte-II. ‘Ik zie af van gage dus ik mag het blijven doen’,  zei Verdaas over zijn muziekcarrière tijdens zijn eerste optreden als staatssecretaris tegen NOS-verslaggeefster Nynke de Zoeten.

En dat klopt: terwijl de bewindspersonen van Rutte-II al hun nevenfuncties opzij hebben geschoven, heeft Verdaas officieel toestemming gekregen van de premier om onbezoldigd op te blijven treden als zanger/gitarist van de 21 jaar geleden opgerichte Rock-'n-Roll band John-Boy & The Waltons, die al meer dan 1100 optredens heeft verzorgd – tot in de legendarische Cavern-club in Liverpool.

Op 1 april 2008 schreef Co Verdaas zich officieel in als bewoner van Nijmegen, zo blijkt uit een uitreksel van het bevolkingsregister. Als woonplaats gaf hij op de Coehoornstraat nummer 31. Wie in het kadaster kijkt, ziet dat Verdaas sinds eind 2007 voor de helft rechthebbende is van deze bovenwoning – die overigens sinds twee maanden op Funda te koop wordt aangeboden voor 255 duizend euro.

De andere rechthebbende op de woning is Mark van de Laar, die zichzelf omschrijft als tekstschrijver, adviseur en ‘vintage rocker’ en al 21 jaar de drummer is van John-Boy & The Waltons. Van de Laar kent de provincie goed, onder meer omdat hij in 2008 en 2009 via het bedrijf Tekstschrijvers.nl gedetacheerd was bij de provinciale website Gelderland.nl en daar allerhande klussen en adviezen verzorgde.

Drummer Van de Laar huurde de woning aan de Coehoornstraat al langer van een bekende van hem uit de Nijmeegse muziekscène. Na de splitsing van de huurwoning in appartementsrechten in het najaar van 2007 besloot hij in december van dat jaar samen met Verdaas de woning te kopen, zo valt op te maken uit de koopakte.

Diezelfde akte onthult eveneens de opmerkelijke constructie die het duo hiervoor opzette. Verdaas en Van de Laar werden beide voor de helft gerechtigde van het huis, maar de eigendomsverhoudingen blijken heel anders te liggen. Drummer Van de Laar kocht 99 procent, terwijl de zingende gedeputeerde Co Verdaas voor de resterende 1 procent tekende. Zo kreeg de 1 procent Gelderlander voor een prikje een adres waar hij zich kon inschrijven.

Veel meer dan een inschrijving werd het niet, blijkt uit het declaratiedossier van Verdaas. Hij declareerde nooit verhuiskosten, bleef volgens de website van de PvdA Gelderland  woonachtig in Zwolle, behield een Zwols bezoekadres voor zijn adviesbureau en liet de talrijke rekeningen voor zijn politieke reizen en hotelsovernachtingen gewoon naar de Van Karnebeekstraat in Zwolle opsturen. Zoals het bonnetje van 17 mei 2011: Novotel  ‘overnachting Den Haag i.v.m. afspraak minister en lobby/netwerken in Nieuwspoort’.

Overigens is het niet het enige adres in Nijmegen dat opduikt. In de Kamer van Koophandel-inschrijving van zijn eenmanszaak ‘CO’ (‘strategisch beleidsadvies’) - gevestigd in Zwolle - geeft hij als woonadres de Piet Heijnstraat 53 op.

‘Het spijt me, maar voor een verhaal over Co Verdaas zou ik eerst en vooral bij hemzelf aankloppen. Ik kan niet voor hem antwoorden’, liet drummer Van de Laar op de dag van de regeringsverklaring weten naar aanleiding van vragen over de woning aan de Coehoornstraat. En Co Verdaas zelf mailde drie kwartier later vanaf zijn I-Phone: ‘Ik zou het op prijs stellen als je vragen over mij niet bij vrienden gaat stellen’.

Behalve deze persoonlijke en inderhaast vanuit de Tweede Kamer verstuurde oproep om zijn vrienden met rust te laten, hult Verdaas zich in stilzwijgen. Zijn zegsman, die nadien de woordvoering hierover van de staatssecretaris heeft overgenomen, laat weten dat ‘Verdaas feitelijke woonplaats de gemeente Nijmegen was.’

‘In de discussie over woonplaats doet niet ter zake of iemand geheel of gedeeltelijk eigenaar is of huurt. Gedeputeerde Verdaas heeft zijn woning in Zwolle om privé-redenen aangehouden. Een discussie over percentages met betrekking tot eigendom van woningen werd door collega-gedeputeerden niet ter zake doende geacht. Daarmee wordt te ver getreden in iemands privédomein’, aldus de zegsman.

En zo komt er dus wederom geen duidelijkheid over de declaraties van Verdaas, en over zijn adres. Het is privé, en daarom is het privé. Drie woonadressen, een constructie via een koopwoning om alsnog ingeschreven te staan in de provincie, en zijn voormalige collega-gedeputeerden die hem politiek verdedigen – en de oppositie die het er niet bij laat zitten.

De enige die in de reiskostenaffaire niet met meel in de mond spreekt is Hans Brouwer, voormalige algemeen directeur van de provincie Gelderland. Hij wist hoe het geregeld was met de dienstauto’s, privé-adressen en wat daarover was afgesproken.

Omdat zijn opvolger Paul Van Calmthout niet meer precies wist hoe het zat, mailde Brouwer vorige jaar november hem over de afspraken die er geweest waren.

‘Het gebruik van de dienstauto door gedeputeerden zelf dat soms iets ruimer was als strikt in de regeling was vastgelegd werd door mij op redelijkheid en doelmatigheid beoordeeld. Daaronder viel naar mijn oordeel ook het feit dat een gedeputeerde af en toe aan het eind van de dag met besprekingen in de provincie niet naar zijn formele huisadres, maar op een ander adres werd afgezet’, aldus Brouwer.

Door de telefoon is Brouwer nog minder diplomatiek. ‘Het zou moeten gaan over de grote verdiensten van Verdaas voor Gelderland, en niet over het zijn declaraties en reiskosten – die bovendien door de algemeen directeur waren goedgekeurd. Co heeft zeer hard gewerkt en zeer veel betekend voor Gelderland, dankzij zijn grote Haagse netwerk en verfrissende stijl. Dit zijn schandalige aanvallen van incapabele provinciale politici op een bewindspersoon.’

Marjolein Faber van de PVV vindt deze opvatting een duidelijk voorbeeld van de arrogantie van de Gelderse politiek. ‘Het zegt mij weinig dat de algemeen directeur de declaraties van verdaas heeft goedgekeurd. Hij wordt direct aangestuurd door  de gedeputeerden. Ze verstoppen zich achter een ondergeschikte.’

Dat er sprake zou zijn van een hetze, vindt Faber een gotspe. ‘Ik heb in de Staten gepleit voor een onafhankelijk onderzoek hiernaar, maar niemand wilde eraan. Daarom heb ik zelf een integriteitsbureau in de arm genomen, en dat is hartstikke nieuw. Ze moeten er maar aan wennen.’

En ook Toine van Bergen is vastbesloten. ‘De arrogantie van het Gelderse bestuur is zonder precedent. Afvloeiingsregelingen, declaraties, reizen: hier kon altijd alles. Je kunt zeggen: ach, er is wat gedoe met adressen van Verdaas, maar ik draai het graag om. Als een uitkeringsgerechtigde stiekem twee adressen blijkt te hebben, wordt die door de overheid opgejaagd en uitgekleed. Ik vind dat we een staatssecretaris van de PvdA langs diezelfde meetlat moeten leggen.’